Kính thưa các đồng chí, Chủ tịch HCM - Vị lãnh tụ vĩ đại, anh hùng giải phóng dân tộc đã hi sinh cả một đời cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước, giải phóng dân tộc. Người ra đi khi được 79 mùa xuân vào năm 1969. Dự cảm được thời khắc quan trọng của thời gian còn lại cuối cuộc đời, Người đã để lại cho Đảng, cho dân tộc VN bản Di chúc với những lời dặn dò tâm huyết thể hiện tình yêu thương bao la và tinh thần trách nhiệm cao cả của Người đối với dân tộc, đối với tổ quốc. 45 năm qua, toàn Đảng, toàn dân ta đã khắc ghi và thực hiện theo Di chúc của Người. Kỷ niệm 45 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch HCM là một dịp để chúng ta tiếp tục ôn lại lời căn dặn tâm huyết cuối cùng của Chủ tịch HCM trước lúc đi xa.
1. Hoàn cảnh và quá trình viết di chúc
Vào dịp sinh nhật lần thứ 75, Chủ tịch HCM tự cảm nhận sức khoẻ của mình đã có phần giảm sút so với những năm trước. Người cho rằng, ở tuổi 75 Người thuộc típ người “xưa nay hiếm”. Tuy cảm thấy “tinh thần vẫn sáng suốt, thân thể vẫn khoẻ mạnh”, nhưng người dự báo “Ai dám biết tôi sẽ sống và phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng được mấy năm tháng nữa”. Rõ ràng HCM đã dự cảm được thời khắc quan trọng của thời gian còn lại cuối cuộc đời mình. Từ dự cảm đó người viết “Vì vậy, tôi để lại mấu lời này, chỉ nói tóm tắt vài việc thôi. Phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước và đồng chí trong Đảng khỏi cảm thấy đột ngột”.
Như vậy, năm 1965, Chủ tịch HCM viết những dòng đầu tiên của bản di chúc. Bản Di chúc dài gần 3 trang, do chính Chủ tịch HCM đánh máy, có chữ ký của người và chữ ký chứng kiến của đồng chí Lê Duẩn- Lúc đó là Bí Thư thứ nhất Ban chấp hành TW Đảng. Sau đó, Chủ tịch HCM có nhiều lần chỉnh sửa, bổ sung và viết lại. Năm 1966, 1967 Chủ tịch HCM không có bản viết riêng. Năm 1968, người viết bổ sung một đoạn gồm 06 trang viết tay, đến năm 1969 người viết lại toàn bộ phần mở đầu Di chúc, gồm 01 trang viết tay.
Di chúc của Chủ tịch HCM lần đầu tiên được công bố tại Lễ tang của Người tháng 9/1969. Nội dung chủ yếu dựa theo bản Bác viết năm 1965, trong đó đoạn mở đầu là bản Bác viết năm 1969, đoạn về việc riêng là của bản viết năm 1968. Lúc đầu vì những lý do nhất định nên một số vấn đề trong Di chúc chưa được công bố, như: Việc căn dặn của người về hoả táng thi hài; việc cần làm sau cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ thắng lợi; miễn giảm thuế nông nghiệp một năm cho các hợp tác xã nông nghiệp… Trong dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch HCM, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VI) đã quyết định công bố toàn bộ các bản viết Di chúc của Người.
Bản Di chúc của Chủ tịch HCM được viết trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta ở vào giai đoạn ác liệt, song đang trên đà thắng lợi, đòi hỏi sự đoàn kết chặt chẽ, chiến đấu bền bỉ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân hai miền nam bắc với niềm tin vững chắc vào thắng lợi cuối cùng.
Đế quốc Mỹ sau thất bại trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, chúng tiến hành chiến lược “chiến tranh cục bộ” ở miền Nam, đồng thời leo thang “Chiến tranh phá hoại” Miền Bắc lần thứ nhất; Hội nghị lần thứ 11 BCH TW Đảng khoá III tháng 3/1965 đã hạ quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Sau khi đánh bại cuộc phản công chiến lược mùa khô 1965-1966 và 1966-1967, chúng ta mở cuộc tổng tiến công, nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, buộc đế quốc Mỹ phải tuyên bố ngừng ném bom miền Bắc, chấp nhận đàm phán với ta ở Hội nghị Pari.
Chắc hẳn tất cả những người đảng viên ĐCS đang ngồi ở đây đều đã từng được nghe, được đọc và tự mình cảm nhận giá trị sâu sắc trong từng câu chữ mà người để lại. Người viết Di chúc để lại tình thương yêu và những lời căn dặn tâm huyết cho nhân dân ta, cho Đảng và bạn bè gần xa. Tuy sức khoẻ giảm sút nhưng ở Chủ tịch HCM vẫn nồng cháy một tình yêu lớn và tinh thần trách nhiệm cao với đồng chí, đồng bào, toàn dân tộc, với cách mạng VN và với CM thế giới.
2. Nội dung cốt lõi của di chúc
- Chủ tịch HCM nói về Đảng: Nhấn mạnh truyền thống đoàn kết trong Đảng; yêu cầu thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình; mỗi cán bộ đảng viên phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng; giữ gìn đảng ta thật trong sạch.
• Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hǎng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.
• Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình.
• Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau.
• Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân.
Lời căn dặn của Bác đối với Đảng qua bao nhiêu năm vẫn còn nguyên giá trị. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, những lời căn dặn của Bác lại càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết khi mà một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý kể cả một số cán bộ cao cấp suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức lối sống làm suy giảm lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Điển hình như 1 Dương Chí Dũng- nguyên cục trưởng cục Hàng hải, CT HĐQT Vinalines- đã bị kết án tử hình vì cố ý làm trái pháp luật, tham nhũng làm thiệt hại khối tài sản lớn của Nhà nước.
- Chủ tịch HCM nói về đoàn viên thanh niên: nhấn mạnh vai trò của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, xây dựng và bảo vệ tổ quốc; khẳng định Thanh niên là đội hậu bị của Đảng, là người chủ tương lại của đất nước; yêu cầu đảng phải chăm lo bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho họ.
• Đoàn viên thanh niênta nói chung là tốt, mọi việc đều hằng hái xung phong, không ngại khó khǎn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chǎm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên".
• Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết.
- Chủ tịch HCM nói về nhân dân lao động: Người cho rằng nhân dân lao động bao đời chịu đựng gian khổ, bị nhiều áp bức bóc lột của phong kiến, thực dân; nhân dân ta rất anh hùng, dũng cảm, hăng hái, cần cù, luôn đi theo và rất trung thành với đảng. Đảng phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân.
• Nhân dân lao động ta ở miền xuôi cũng như ở miền núi, đã bao đời chịu đựng gian khổ, bị chế độ phong kiến và thực dân áp bức bóc lột, lại kinh qua nhiều nǎm chiến tranh.
• Tuy vậy, nhân dân ta rất anh hùng, dũng cảm, hǎng hái, cần cù. Từ ngày có Đảng, nhân dân ta luôn luôn đi theo Đảng, rất trung thành với Đảng.
• Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và vǎn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân.
- Chủ tịch HCM dự báo về cuộc kháng chiến chống mỹ cứu nước có thể kéo dài nhưng nhất định thắng lợi thuộc về nhân dân ta; Người căn dặn sau khi kháng chiến thắng lợi, chúng ta ra sức hàn gắn vết thương chiến tranh, phát triển đất nước; Đảng và Nhà nước phải quan tâm chăm lo tới mọi đối tượng trong xã hội, đem lại ấm no hạnh phúc cho nhân dân.
• Đồng bào ta có thể phải hy sinh nhiều của, nhiều người. Dù sao, chúng ta phải quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn.
• Còn non, còn nước, còn người, Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay!
• Dù khó khǎn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà. Nước ta sẽ có vinh dự lớn là một nước nhỏ mà đã anh dũng đánh thắng hai đế quốc to - là Pháp và Mỹ; và đã góp phần xứng đáng vào phong trào giải phóng dân tộc.
- Chủ tịch HCM nói về phong trào cộng sản thế giới: Mong muốn các đảng anh em đoàn kết, giúp đỡ, bảo vệ lẫn nhau, nâng cao tinh thần quốc tế vô sản; Người đau lòng trước những bất hoà giữa các đảng anh em.
• Là một người suốt đời phục vụ cách mạng, tôi càng tự hào với sự lớn mạnh của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế bao nhiêu, thì tôi càng đau lòng bấy nhiêu vì sự bất hoà hiện nay giữa các đảng anh em.
• Tôi mong rằng Đảng ta sẽ ra sức hoạt động, góp phần đắc lực vào việc khôi phục lại khối đoàn kết giữa các đảng anh em trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản, có lý, có tình.
• Tôi tin chắc rằng các đảng anh em và các nước anh em nhất định sẽ phải đoàn kết lại.
- Chủ tịch HCM nói về một số việc riêng: Liên quan đến hậu sự của Người, căn dặn chớ nên tổ chức điếu phúng linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ và tiền bạc của nhân dân; căn dặn hoả táng thi hài để vừa tốt về mặt vệ sinh, lại không tốn đất.
• Suốt đời tôi hết lòng hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Nay dù phải từ biệt thế giới này, tôi không có điều gì phải hối hận, chỉ tiếc là tiếc rằng không được phục vụ lâu hơn nữa, nhiều hơn nữa.
• Sau khi tôi đã qua đời, chớ nên tổ chức điếu phúng linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ và tiền bạc của nhân dân.
- Chủ tịch HCM nói lên mong muốn cuối cùng trước lúc đi xa là mong muốn toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước VN hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
3. Giá trị cơ bản của Di chúc
3.1. Di chúc là tâm nguyện, tình cảm, ý chí, niềm tin, trách nhiệm của Chủ tịch HCM với Tổ quốc, nhân dân và sự nghiệp cách mạng.
3.2. Di chúc là công trình lý luận về xây dựng và củng cố Đảng cầm quyền.
3.3. Di chúc là tác phẩm bàn về xây dựng xã hội XHCN ở Việt Nam, là phác thảo lý luận sự nghiệp đổi mới ở nước ta.
4. Ý nghĩa của Di chúc
- Di chúc của Chủ tịch HCM là văn kiện có giá trị vô cùng to lớn đối với quá trình cách mạng và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ tổ quốc ta trên nhiều phương diện, nó vạch ra phương hướng cho cách mạng VN cả hôm nay và trong tương lai, đặc biệt là quan hệ với các Đảng Cộng sản anh em, các nước XHCN. Ở vấn đề này, khi hệ thống CNXH có nhiều biến đổi, nhất là những diễn biến phức tạp trong khu vực và thế giới gần đây càng cho chúng ta thấy Di chúc của Người có ý nghĩa thời sự sâu sắc.
- Di chúc vừa là văn kiện của một nhà chính trị lớn, lãnh tụ cao nhất của Đảng và dân tộc, người đã sáng tạo ra thời đại mới, “thời đại HCM”, thời đại của độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của dân tộc VN; vừa là tác phẩm nghệ thuật tầm cỡ của một nhà văn hoá lớn. Đây là sự phản ánh thống nhất, cô đọng nhất về toàn bộ cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng Chủ tịch HCM; thể hiện phẩm chất đạo đức sáng ngời suốt đời phục vụ cách mạng, phục vụ tổ quốc và nhân dân của người chiến sĩ cộng sản kiệt xuất; thể hiện mong muốn cuối cùng của người.
- Di chúc thể hiện cô đọng và sâu sắc những tư tưởng đổi mới của Chủ tịch HCM trong sự nghiệp xây dựng đất nước VN, xuất phát từ thực tiễn Việt Nam. Người đã căn dặn toàn Đảng, toàn dân ta những việc to lớn, hệ trọng, cần làm sau khi đất nước thống nhất.
II. Những thành tựu to lớn của cách mạng Việt Nam qua 45 năm thực hiện Di chúc
1. Hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, chuẩn bị điều kiện tiến lên chủ nghĩa XH.
2. Từng bước thực hiện lý tưởng xã hội chủ nghĩa, đem lại phồn vinh cho đất nước, hạnh phúc cho nhân dân.
3. Kiên định chủ nghĩa Mác - Lênnin, tư tưởng HCM, kiên định con đường XHCN, kiên định sự lãnh đạo của Đảng - nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng VN; thực hiện công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng.
4. Phát huy tình cảm quốc tế trong sáng, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, nâng cao vị thế đất nước trong hội nhập quốc tế.
45 năm qua, Di chúc thiêng liêng của Chủ tịch HCM luôn là nguồn cổ vũ, động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phát huy tinh thần yêu nước, đại đoàn kết toàn dân tộc, vượt qua thử thách, giành những thắng lợi vẻ vang, đưa cả nước bước vào thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.
Với tất cả tình cảm kính yêu vô hạn và niềm tin tuyệt đối vào lời căn dặn của Người, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đồng lòng quyết tâm thực hiện thắng lợi Di chúc thiêng liêng và con đường cách mạng mà Chủ tịch HCM và Đảng ta đã lựa chọn, xây dựng một nước VN dân giàu nước mạnh dân chủ công bằng văn minh.