HAI VẤN ĐỀ TRỌNG TÂM TRONG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

Hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân

GD và ĐT nước ta khi thực hiện đổi mới có hàng loạt vấn đề đặt ra. Nhất là những bất cập trong nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn. Trong đó, bất cập lớn nhất có tính chất nền tảng xuất phát từ cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân. Hiện nay, trong cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, vấn đề các bậc học, tính liên thông giữa các bậc học chưa thật sự tạo điều kiện thuận lợi cho người học. Theo TS Lê Viết Khuyến (Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam), trong cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay, không có sự nhất quán để tạo thành một hệ thống giáo dục mở do khối giáo dục nghề nghiệp được tách riêng biệt; không có sự hội nhập quốc tế về GD và ĐT. Đáng chú ý, theo cơ cấu hệ thống giáo dục hiện nay, không có sự phân luồng học sinh sau THCS cũng như sau THPT. Việc “rẽ nhánh” học sinh sau THCS là lối đi vào “ngõ cụt”, do đó xu hướng chung, từ trước đến nay, người học đều cố đi vào THPT.

Đánh giá của Bộ GD và ĐT cho thấy, biểu hiện rõ trong bất cập của cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân là việc học sinh chủ yếu hướng đến cấp cao đẳng, đại học (CĐ, ĐH). Trong khi đó, nhiều sinh viên sau khi ra trường thất nghiệp, khó khăn tìm kiếm việc làm. Điều đó cho thấy, chất lượng GD và ĐT chưa theo kịp thực tiễn, gây nên bức xúc, đòi hỏi những đổi mới hợp lý, tạo niềm tin trong xã hội. Bộ trưởng GD và ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết, để giải quyết những bất cập của cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, Bộ GD và ĐT sẽ sớm trình Chính phủ ban hành cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân mới theo hướng liên thông, mạch lạc. Hệ thống giáo dục quốc dân mới trên nguyên tắc cơ quan chủ quản thống nhất với đối tượng quản lý giáo dục gồm cả giáo dục ĐH và giáo dục nghề nghiệp. Hệ thống giáo dục quốc dân phải cùng một hệ thống từ mầm non, tiểu học, THCS, THPT, CĐ, ĐH. Tuy nhiên, trong cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân mới, học sinh học hết THCS sẽ thực hiện phân luồng sang giáo dục nghề nghiệp. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp sẽ liên thông với giáo dục phổ thông để người học trong cùng một thời gian có thể vừa học văn hóa lẫn học nghề. Trong các hoạt động giảng dạy, tinh thần chính là chuyển căn bản từ lối truyền thụ kiến thức sang trang bị những kiến thức cơ bản và chú trọng kỹ năng cho người học. Đây là một bước chuyển rất lớn, căn bản liên quan đến tất cả các khâu, đến quá trình đào tạo.

Tạo đột phá từ xây dựng đội ngũ

Ngoài việc hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, việc xây dựng đội ngũ đủ năng lực đáp ứng yêu cầu cũng có ý nghĩa quyết định cho sự thành công trong đổi mới căn bản, toàn diện. Những năm qua, ngành GD và ĐT đã xây dựng được đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục với khoảng 1,3 triệu người, cơ bản đủ về số lượng, đạt chuẩn và trên chuẩn trình độ chuyên môn, nghề nghiệp. Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới của sự phát triển giáo dục hiện nay, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục có những hạn chế, bất cập. Vì vậy, để đổi mới hiệu quả, việc tập trung tăng cường năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục được ngành GD và ĐT coi là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của các nhiệm vụ trọng tâm.

Theo Bộ trưởng GD và ĐT Phùng Xuân Nhạ, trong đổi mới GD và ĐT nếu 1,3 triệu giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục nhận thức đầy đủ, quyết tâm đổi mới có bài bản, lộ trình, bước đi tốt thì đổi mới sẽ thắng lợi. Bộ GD và ĐT xác định “bản thân những người thực hiện phải thấu hiểu trước những chủ trương đổi mới thì mới thật sự hiệu quả”. Trên cơ sở cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân mới, ngành GD và ĐT sẽ rà soát lại quy hoạch, phân cấp phân tầng cụ thể trong quản lý, cũng như hoạt động chuyên môn. Mặt khác, Bộ GD và ĐT sẽ xây dựng các chuẩn giáo viên để từ đó rà soát xem đội ngũ hiện nay đạt được ở mức nào so với chuẩn, từ đó bồi dưỡng, đào tạo lại. Đối với các trường sư phạm, sẽ gắn bó sâu với quá trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục. Thực tế hiện nay, cả nước có 117 cơ sở đào tạo giáo viên trên cả nước; trong đó có đến ba phần tư không tuyển sinh được và đào tạo trái ngành, phân tán, không tập trung.

Đáng chú ý, đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục trên cả nước hiện nay khoảng 300 nghìn người. Tuy nhiên, phần lớn cán bộ quản lý trưởng thành từ giáo viên. Trong khi công tác quản lý giáo dục khác nhiều với việc giảng dạy. Vì vậy, khi đã xây dựng chuẩn giáo viên thì cán bộ quản lý giáo dục cũng cần có chuẩn. Bộ GD và ĐT sẽ thực hiện tập huấn, bồi dưỡng học tập nâng cao trình độ. Trong đó, cán bộ trẻ có điều kiện sẽ học chương trình quản lý trường học; còn đội ngũ cán bộ quản lý không có điều kiện học sẽ được tập huấn, bồi dưỡng các kỹ năng. Mục tiêu của ngành GD và ĐT là tiến tới tất cả các giáo viên khi được bổ nhiệm đều bảo đảm đạt chuẩn nghề mới và bảo đảm có năng lực quản lý, đã được qua đào tạo, bồi dưỡng.

Cùng với nâng cao năng lực của đội ngũ thì các cơ chế, chính sách liên quan cũng được rà soát, thay đổi cho phù hợp với thực tiễn đổi mới, tránh những bất cập. Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ dẫn chứng: Thầy giáo, cô giáo giỏi thường được tăng cường sang làm quản lý nhưng theo các quy định, khi chuyển sang công tác quản lý, lại bị cắt phụ cấp vì không đứng lớp, không tạo động lực cho các thầy, cô. Nhiều hoạt động đặc thù như đứng lớp ghép, nhiều hoạt động liên quan đến bán trú và hàng loạt những đặc thù trong ngành… nhưng chế độ chính sách chưa theo kịp. Vì vậy, để xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên bảo đảm chất lượng, đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới, cần có những đổi mới về cơ chế chính sách. Bộ GD và ĐT mong muốn, sẽ có Luật Giáo viên để giải quyết tận cùng những vướng mắc, bất cập liên quan trong phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên nhằm thực hiện hiệu quả đổi mới căn bản, toàn diện GD và ĐT.