1. Tổng quan về các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tỉnh Sơn La
Thực tiễn phát triển du lịch hiện nay là ngành “công nghiệp không ống khói”, là một ngành kinh tế tổng hợp, liên quan đến nhiều mặt khác nhau của đời sống xã hội và đang chiếm một tỷ trọng lớn đóng góp vào GDP của Việt Nam. Để phát triển bền vững du lịch nói chung và du lịch tại tỉnh Sơn La nói riêng, đòi hỏi rất nhiều công sức và sự phối hợp có hiệu quả từ các đối tượng liên quan, trong đó có sự tác động rất lớn từ phía các doanh nghiệp kinh doanh du lịch. Trong kinh doanh du lịch, mặc dù các hoạt động kinh doanh du lịch có cách thức tiến hành khác nhau, chi phí kinh doanh khác nhau,… nhưng tất cả đều có đặc điểm chung: Vốn đầu tư ban đầu lớn, sản phẩm vô hình, chất lượng rất khó đánh giá vì chịu nhiều yếu tố tác động từ người bán, người mua và đặc biệt là mang tính thời vụ và phụ thuộc rất lớn vào các yếu tố khách quan như điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa như: lịch sử văn hóa, phong cảnh, địa thế tự nhiên, di sản,… của từng vùng.
Ở khu vực tỉnh Sơn La, sản phẩm du lịch thường tập trung vào các nhóm sau: Giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc Tây Bắc như lễ hội, phong tục tập quán các dân tộc…; Danh lam thắng cảnh như hang động, suối khoáng, khu rừng đặc dụng, lòng hồ,…; Du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, nghỉ cuối tuần… Các hoạt động dịch vụ du lịch tại các doanh nghiệp này tương đối đa dạng, bao gồm các loại dịch vụ chủ yếu như: dịch vụ khách sạn, dịch vụ ăn uống, dịch vụ dã ngoại theo tour, dịch vụ xông hơi massage... Hầu hết các doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở vùng Tây Bắc Việt Nam đều tập trung kinh doanh dưới hình thức kinh doanh kết hợp dịch vụ lưu trú và dịch vụ ăn uống.
Theo Báo cáo kết quả công tác du lịch năm 2015 của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La, hiện nay trên địa bàn toàn tỉnh có 138 đơn vị kinh doanh lưu trú du lịch, trong đó có 34 doanh nghiệp đăng kí kinh doanh, còn lại là kinh doanh nhà nghỉ và hộ kinh doanh du lịch cộng đồng. Kết quả: Năm 2015, toàn Tỉnh đã đón 1,597 triệu lượt khách (tăng 6,5% so với năm 2014 là 1,533 triệu lượt khách), trong đó khách quốc tế là 35.800 lượt, khách nội địa là 763.000 lượt khách;
Về quy mô, ở Sơn La đa số là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm đa số là các doanh nghiệp có vốn đầu tư từ 1-5 tỷ đồng (chiếm 65%), doanh nghiệp có vốn đầu tư từ 5-10 tỷ đồng (chiếm 15%), doanh nghiệp có vốn đầu tư trên 10 tỷ đồng (chiếm 12%) và doanh nghiệp có vốn đầu tư dưới 1 tỷ chiếm 9%. Trong đó, có 02 doanh nghiệp có vốn đầu tư từ nguồn Ngân sách nhà nước: Công ty Cổ phần du lịch Công đoàn Sơn La và Công ty Cổ phần du lịch Công đoàn Mộc Châu.
Hình 1: Khách sạn Công đoàn Sơn La
(Nguồn: TripAdvisor.com.vn)
Tổng thu nhập từ hoạt động kinh doanh du lịch tăng từ 187.800 triệu đồng năm 2010 đến 640.000 triệu đồng năm 2015. Doanh thu từ hoạt động kinh doanh du lịch ngày càng tăng, góp phần tăng trưởng cơ cấu ngành dịch vụ trong cơ cấu kinh tế của tỉnh, hướng đến phát triển bền vững.
Hình 2: Tổng thu từ hoạt động kinh doanh du lịch tỉnh Sơn La
(Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Sơn La)
Mặt khác, hoạt động kinh doanh du lịch trên toàn tỉnh đã tạo việc làm cho trên 1.750 lao động du lịch, trong đó lao động đã qua đào tạo các lớp sơ cấp, trung cấp, cao đẳng và đại học chiếm 55%, còn lại là lao động chưa qua đào tạo, tập trung chủ yếu ở các cơ sở lưu trú du lịch. Có thể khẳng định, kinh doanh du lịch đã và đang góp phần giải quyết việc làm, có thu nhập ổn định cho người lao động trên toàn tỉnh.
2. Khó khăn, vướng mắc
Bên cạnh những kết quả đạt được, ngành kinh doanh du lịch trên địa bàn vẫn chưa khai thác được hiệu quả tương xứng với tiềm năng du lịch hết sức phong phú và độc đáo của tỉnh. Lượng khách du lịch đến địa bàn vẫn còn rất khiêm tốn so với các địa phương khác ở khu vực phía Bắc. Việc đầu tư phục vụ phát triển du lịch còn nhiều yếu kém, thiếu đồng bộ, chủ yếu đầu tư vào dịch vụ lưu trú, trong khi đó còn thiếu các loại hình dịch vụ bổ trợ khác như: khu vui chơi cho du khách, vận chuyển bằng đường thủy,… Các dự án đầu tư còn nhỏ lẻ nên sức cạnh tranh yếu. Vì vậy, sản phẩm du lịch còn nghèo nàn, đơn điệu, thiếu hấp dẫn sơ với các trung tâm du lịch khác trong khu vực. Các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành trên địa bàn: phương án kinh doanh lữ hành chưa hấp dẫn, độc đáo; Người điều hành hoạt động kinh doanh lữ hành quốc tế thường xuyên thay đổi và chưa thu hút được người giỏi và nhiều kinh nghiệm; Việc duy trì có ít nhất ba hướng dẫn viên được cấp thẻ hướng dẫn viên du lịch quốc tế gặp nhiều khó khăn do chính sách lương thưởng; tiền ký quỹ cao, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.
Về nguồn nhânlực: Trình độ Trình độ đại học, cao đẳng ở các chuyên ngành tỷ lệ đạt chưa cao so với tổng lao động. Lực lượng lao động phổ thông trong du lịch đang được sử dụng nhiều, khả năng giao tiếp bằng ngoại ngữ còn quá ít. Vì vậy đã làm ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ du lịch, sự hài lòng của khách hàng và sự phát triển du lịch của Sơn La. Vì vậ, điểm hạn chế về trình độ đào tạo cần phải được các doanh nghiệp kinh doanh du lịch quan tâm đúng mức trong công tác tuyển dụng, đào tạo và đào tạo lại nguồn lao động.
Trong công tác kinh doanh lữ hành: Một số doanh nghiệp kinh doanh du lịch có phòng lữ hành nhưng chưa có phương án kinh doanh cụ thể, người điều hành chưa có kinh nghiệm quản lý, chưa qua đào tạo chuyên ngành, sử dụng hướng dẫn viên chưa đạt chuẩn.
Đối với công tác kinh doanh lưu trú du lịch: Hầu hết các doanh nghiệp, cá nhân đều xây dựng cơ sở lưu trú theo hướng tự phát. Chưa chấp hành đúng các quy định, chưa nộp hồ sơ thẩm định hạng cơ sở lưu trú mà vẫn hoạt động kinh doanh du lịch, chủ doanh nghiệp phần lớn chưa qua đào tạo nghiệp vụ.
Về mặt xã hội, trong lĩnh vực kinh doanh du lịch những cái đã và đang làm được vẫn chưa thật sự góp phần hiệu quả trong công cuộc xóa đói, giảm nghèo. Cộng đồng các dân tộc thiểu số, những người đang sinh sống trên mảnh đất này cũng chưa tham gia nhiều vào hoạt động du lịch và không hưởng nhiều lợi ích từ sự phát triển của ngành “công nghiệp không khói” trên quê hương mình.
Mặt khác, ngành du lịch tỉnh Sơn La chưa có định hướng quy hoạch riêng cho khu nhà nghỉ, khách sạn gắn với trung tâm vui chơi, giải trí và dịch vụ thương mại. Kinh phí hỗ trợ từ nguồn ngân sách tỉnh còn hạn chế, vẫn còn giao khoán cho xã hội hóa, nhất là trong việc phân bổ đầu tư. Tiềm năng du lịch lớn chưa được khai thác, chưa được quản lý chặt chẽ, sử dụng còn lãng phí; sản phẩm du lịch chưa mang tính đặc thù, khác biệt,… Như vậy, có thể thấy rằng phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch chưa thực sự gắn với công tác quy hoạch, kế hoạch phát triển doanh nghiệp.
3. Đề xuất giải pháp
Thứ nhất, ngành du lịch tỉnh Sơn La cần thực hiện công tác quy hoạch, kế hoạch trong phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch để khai thác tiềm năng và lợi thế du lịch của địa phương hướng tới việc phát triển bền vững trong kinh doanh du lịch.
Thứ hai, tăng cường mối quan hệ và hợp tác giữa cơ quan quản lý du lịch địa phương với các tổ chức kinh doanh du lịch là hết sức cần thiết. Nên lựa chọn các hình thức tuyên truyền phù hợp bà con dân tộc thiểu số hơn như tổ chức các hoạt động giao lưu với du khách, qua đó tạo thói quen ứng xử và giao tiếp. Việc học hỏi mô hình các làng, bản du lịch đã có cũng là một cách làm hiệu quả. Người dân sẽ tìm thấy những nét quen thuộc của thôn, bản mình qua hình ảnh bản Mòng, xã Hua La, Thành phố Sơn La.
Thứ ba, để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, trong thời gian tới Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần phối hợp với các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành xây dựng chương trình kích cầu du lịch vào mùa thấp điểm với các chương trình khuyến mại, giảm giá kết hợp mua sắm, nhất là sản phẩm đặc trưng, đặc thù của địa phương; Nghiên cứu xây dựng các chương trình tham quan mới nhằm nâng cao chất lượng, đa dạng sản phẩm du lịch để phục vụ và thu hút khách du lịch.
Thứ tư,các chính sách ưu đãi được áp dụng chung cho tất cả lĩnh vực, cần có các cơ chế ưu đãi đặc thù để phát triển sản phẩm du lịch, hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh du lịch, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh Sơn La. Để khắc phục những hạn chế trên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư hoàn thiện dự thảo cơ chế chính sách ưu đãi thu hút đầu tư phát triển hạ tầng và sản phẩm du lịch trên địa bàn tỉnh.
Tóm lại, có thể khẳng định rằng du lịch là ngành kinh tế tổng hợp và có tính chất đặc thù. Điều này đòi hỏi sự cần thiết phải huy động và khai thác nguồn lực trong nhân dân cho sự phát triển của ngành. Bài viết này đã góp phần khẳng định vai trò quan trọng của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại tỉnh Sơn La. Bên cạnh những kết quả đạt được của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh cho sự phát triển chung của du lịch tỉnh Sơn La, hoạt động của các doanh nghiệp này cũng còn bộc lộ những điểm hạn chế làm ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững trong kinh doanh du lịch và nền kinh tế địa phương. Vì vậy, để phát huy hơn nữa vai trò của các doanh nghiệp trong kinh doanh du lịch tỉnh Sơn La thì cần thiết phải có các giải pháp mang tính đồng bộ, kết hợp mang tính chất lâu dài và bền vững.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đoàn Thanh Hải (2016), Kết quả khảo sát đề tài Luận án “Nghiên cứu kiểm soát nội bộ chi phí trong các doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở vùng Tây Bắc Việt Nam, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội.
2. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La,Báo cáo công tác thực hiện nhiệm vụ trong hoạt động du lịch và phương hướng nhiệm vụ trọng tâm của các năm từ 2010 đến 2015.