Ngày 22/11/2015, các nhà lãnh đạo ASEAN đã ký Tuyên bố Kuala Lumpur 2015 về "Thành lập Cộng đồng ASEAN" với sự chứng kiến của các nhà lãnh đạo các nước đối tác, đối thoại của ASEAN và Tổng Thư ký LHQ. Đây là dấu mốc quan trọng mở ra cơ hội phát triển cho các nước ASEAN thành viên, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, thời cơ thường gắn liền với thách thức, việc hội nhập cũng có những mặt tích cực và tiêu cực cả trong lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội. Việc giữ gìn và phát huy nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nếu chúng ta tiếp thu một cách không có chọn lọc, không có tính toán, chúng ta dễ bị tiếp thu những cái không tốt, ảnh hưởng đến đời sống văn hoá của nước ta. Mặt khác, Việt Nam cũng như một số quốc gia còn lo ngại bị đánh mất truyền thống dân tộc, chạy theo các nước trên thế giới, bị ảnh hưởng hoàn toàn bởi nền văn hoá của các nước khác.
Tây Bắc là vùng có tiềm năng, thế mạnh phát triển du lịch, văn hóa. Là nơi sinh sống của hơn 30 dân tộc anh em với một không gian văn hóa rộng lớn và phong phú. Đây cũng là vùng đất có nhiều nét văn hóa dân tộc rất đặc trưng, có cảnh quan hùng vĩ, hệ sinh thái phong phú; quê hương của những điệu xòe; miền đất dịu ngọt của những điệu hát then, hát lượn, hát thường đang gắn với các lễ hội truyền thống…
Tuy nhiên, ở các tỉnh Tây Bắc hiện nay, bản sắc văn hóa truyền thống đang ngày càng bị mai một. Sự mai một về bản sắc văn hóa tộc được phản ánh ở số nghệ nhân giỏi về âm nhạc truyền thống đã dần mất đi, lớp trẻ rất ít biết sử dụng nhạc cụ của cha ông để lại, nhiều thanh niên không thuộc một bài, một làn điệu dân ca… Từ đây, mỗi chúng ta đều nhận thức được cần phải quan tâm hơn nữa về văn hóa truyền thống dân tộc, tìm ra những giải pháp nhằm giữ gìn và phát huy được bản sắc văn hóa truyền thống đối với các dân tộc vùng Tây Bắc. Trong đó vấn đề đưa văn hóa truyền thống vào trường học ở các tỉnh Tây Bắc là một trong những giải pháp rất đáng được quan tâm, thực hiện.
Ngày 16-1-2013, Bộ GD&ĐT, Bộ VHTT & DL đã có Hướng dẫn số 73/HD BGDĐT và BVHTTDL gửi các địa phương yêu cầu sử dụng di sản văn hóa vào dạy và học trong các trường phổ thông và trung tâm giáo dục thường xuyên. Theo hướng dẫn, việc đưa di sản văn hóa (vật thể, phi vật thể) được thực hiện theo phương thức lồng ghép với các bộ môn học trong chương trình giáo dục phổ thông và các hoạt động ngoại khóa; tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao có chủ đề liên quan đến di sản văn hóa; tổ chức hướng dẫn học sinh tìm hiểu, khai thác các nội dung khác của di sản văn hóa thông qua các tư liệu, hiện vật; tổ chức chăm sóc các di tích, các hoạt động giáo dục tại di tích… Đây là chủ trương mới của Bộ GD&ĐT nhằm nâng cao ý thức tôn trọng, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc cho thế hệ trẻ.
Tuy nhiên, hiện nay các Sở Giáo dục và Đào tạo cũng như các Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch ở tỉnh thuộc khu vực Tây Bắc chưa triển khai một cách đồng bộ hướng dẫn trên. Do đó, việc đưa văn hóa truyền thống vào trường học chưa được triển khai một cách quyết liệt, hiệu quả chưa cao. Để làm tốt chủ trương này, hiện nay các tỉnh cần chú trọng một số biện pháp như sau:
Một là, các Sở Giáo dục và đào tạo cần phối hợp với chính quyền các địa phương lồng ghép các nội dung văn hóa truyền thống các dân tộc Tây Bắc vào nội dung chương trình giáo dục đào tạo cho học sinh, sinh viên các cấp trên địa bàn. Có thể đưa thêm kiến thức về văn hóa truyền thống vào trong nội dung giảng dạy tại các trường học nhằm giáo dục, tuyên truyền cho các em học sinh, sinh viên nắm được bản sắc văn hóa dân tộc mình, hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình nói riêng và văn hóa truyền thống của các dân tộc Tây Bắc nói chung.
Hai là, để mang lại hiệu quả cao, lãnh đạo chính quyền các cấp cần phối hợp với nhà trường mời các nghệ nhân dân gian “lành nghề” đến để giảng dạy cho các em học sinh, sinh viên. Qua đó, giúp các em có cái nhìn sát thực nhất về bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc mình. Viêc mời các nghệ nhân tham gia giảng dạy cho các em vừa mang lại hiệu quả cao trong công tác giáo dục, vừa góp phần giúp các nghệ nhân trau dồi sâu hơn nữa về sự hiểu biết bản sắc văn hóa của dân tộc.
Ba là, các nhà trường cần tổ chức thường xuyên các hoạt động ngoại khóa về văn hóa truyền thống dân tộc. Việc các em không chỉ tìm hiểu mà trực tiếp tham gia các hoạt động văn hóa sẽ lôi cuốn các em.
Bốn là, đẩy mạnh việc dạy chữ viết, ngôn ngữ của các dân tộc có chữ viết cho học sinh, sinh viên. Việc học và hiểu ngôn ngữ, chữ viết có ý nghĩa rất quan trọng trong việc tiếp cận các giá trị văn hóa truyền thống khác một cách thuận lợi và hiệu quả hơn.
Trong chiến lược phát triển vùng Tây Bắc cũng như tiểu vùng, điều có ý nghĩa sống còn là giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống là rất cần thiết. Và việc đưa văn hóa vào học đường có vai trò quan trọng góp phần thực hiện được chủ trương trên. Góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộcực, thực hiện thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa của vùng và của đất nước.
Ảnh: Giờ báo cáo tiểu luận văn hóa của sinh viên K55 – ĐH Giáo dục chính trị