Trong cả tuần qua ở đâu cũng thấy màu đỏ của cờ hoa, đâu cũng thấy hàng chữ cũng như tiếng hô: “Việt Nam vô địch”, đâu cũng nghe thấy hát vang: "Việt Nam-Hồ Chí Minh", “Việt Nam ơi! Việt Nam ơi! Tự hào hát lên Việt Nam ơi!”. Và đâu đâu câu cửa miệng cũng là: Không có gì là không thể… Một hiệu ứng trào dâng bắt nguồn từ những ngày xem những trận bóng, nhất là những trận bóng có đội U23 Việt Nam tham gia của giải chung kết U23 châu Á năm 2018. Không có gì là không thể có hai hướng tích cực và tiêu cực. Hướng tích cực muốn nói tới những điều phải rất khó khăn mới đạt được, khó khăn tới mức ta tưởng như không thể vượt qua, nhưng nỗ lực vượt bậc sẽ thành công để trở thành kỳ tích. Và, có những điều tồi tệ không ai muốn có, không muốn xảy ra nhưng do dễ dãi, do thiếu chu đáo, thiếu cố gắng, lại chủ quan nên nó đã xảy ra và gây nên điều tồi tệ.
U23 Việt Nam vui mừng với bàn thắng (Nguồn: Vietnamnet)
Tôi rất đồng tình với nhà phê bình văn học Chu Văn Sơn viết trên facebook qua sự kiện U23 vừa qua. Anh viết: “Không ai còn nghi ngờ về những hiệu ứng kỳ diệu đã quá hiển nhiên”. Trong các hiệu ứng mà ai cũng thấy là đội tuyển U23 Việt Nam đã làm được điều ngỡ như không thể là Á quân bóng đá châu Á, anh còn nói người Việt Nam luôn thèm khát mọi người yêu thương, mọi người biết tự hào, biết cống hiến hết tài năng cho đất nước, biết phục hưng mọi giá trị Việt, biết sống tử tế, cao thượng, thanh sạch…Tất cả tưởng như trong thời kinh tế thị trường, thời nhiều người coi kim tiền trên hết là không thể thì U23 vừa qua đã làm được tất cả. Nhà phê bình cũng cảnh báo, có những cái ta không muốn để nó xảy ra như thói vô cảm, thói vị kỷ, lợi ích nhóm, u mê, phe phái…rất có thể xảy ra, nảy nở sinh sôi…để làm yếu nước Việt.
Không có gì là không thể thực ra vẫn thường thấy trong cuộc sống thường ngày. Trước giải đấu, tôi đã cùng các thầy cô của Trường Đại học Tây Bắc được tham gia các chương trình tập huấn của Hợp phần nâng cao các trường đại học vùng Tây Bắc, thuộc Chương trình phát triển nguồn nhân lực Việt Nam – Úc do Chính phủ 2 nước ký Thỏa thuận hợp tác. Tham dự tập huấn có cả thời gian ở Việt Nam và ở Úc. Trong các buổi học tập đó, chúng tôi luôn nhận được sự khẳng định của các giảng viên Úc là: không có gì là không thể. Họ đều khẳng định: khi chúng ta tự tin, khi chúng ta quyết tâm thì mọi khó khăn chỉ là thách thức mà chúng ta phải tìm cách vượt qua. Những điều này, chúng tôi thấy đúng và luôn so sánh với tâm lý một bộ phận người Việt thường đổ lỗi cho khó khăn, cho khách quan mà thiếu đi lòng quyết tâm, thiếu đi đức kiên trì để tìm tòi vượt qua thử thách. Sau các đợt tập huấn ở Việt Nam và ở Úc, chúng tôi đã có quyết tâm, đã luôn tâm niệm là phải truyền cảm hứng để cán bộ, giảng viên, sinh viên trong Trường Đại học Tây Bắc tin tưởng: Không có gì là không thể. Thông điệp mà chúng tôi muốn là chúng ta hãy tự tin, hãy quyết tâm, hãy tích cực tìm tòi khám phá để khó khăn nào cũng vượt qua, tiến về phía trước.
Nhưng quyết tâm của chúng tôi dù rất lớn, dù rất nhiệt huyết vẫn gặp những khó khăn. Nhiều cán bộ, giảng viên, thậm chí một số thầy cô cũng đi tập huấn về tỏ ra không tin tưởng. Sự thiếu niềm tin vẫn bắt nguồn từ những nguyên nhân muôn thuở: họ phát triển hơn mình, họ tài giỏi hơn mình, mình còn nhiều hạn chế do nghèo, do nhiều người thiếu hiểu biết, do sinh viên hạn chế, do giảng viên quen các phương pháp cũ lạc hậu…
Quyết tâm này của chúng tôi một lần nữa được U23 Việt Nam khẳng định. Theo dõi U23 Việt Nam thi đấu trong các trận bóng vừa qua, chúng tôi thấy điều Không có gì là không thể đã luôn được chứng minh thuyết phục. Trước giải đấu, hầu như ai cũng cho rằng Việt Nam có điểm tại vòng bảng đã là quý lắm rồi. Thế mà, ngay vòng bảng, chúng ta đã có trận thắng, có trận hòa để vào tứ kết với tư cách là đội nhì bảng. Lúc đó, phần lớn vẫn cho rằng chúng ta may mắn. Nhìn các trận đấu vòng bảng của U23 Việt Nam, chúng ta cũng dễ đồng tình cách nhìn như vậy. Chúng ta thua Hàn Quốc 1-2, thắng Australia 1-0, hòa Xy ry 0-0 trên thế phòng ngự. Lúc ấy, chúng ta chưa phân tích kỹ để thấy chúng ta đã làm được những điều vượt sức mình nhờ tinh thần tự tin, nhờ sức mạnh đoàn kết, nhờ tổ chức trận đấu tốt. Lúc ấy chỉ có huấn luyện viên Park Hang Seo luôn tin tưởng và luôn khẳng định U23 Việt Nam còn làm được nhiều hơn nữa. Ba trận, chúng ta ghi bàn ở 2 trận. Trận hòa 0-0 là do đấu pháp. Do vậy, việc hòa cũng là thắng rồi, dù suốt trận không ít lần làm chúng ta thót tim với những tình huống gay cấn. Điều tưởng là không thể đã xảy ra, dù trong cái xảy ra ấy, chúng ta cũng có phần may mắn. Nhưng cuộc sống luôn vậy, trong thể thao càng như vậy. Sự may mắn luôn đi cùng thắng lợi, nhưng sự may mắn chỉ đến với ai có niềm tin, có sự chuẩn bị chu đáo để đón nhận. U23 Việt Nam đã có tinh thần ấy, có ý chí và niềm tin, luôn tìm cách tiến về phía trước… Và may mắn như là một phần thưởng tất yếu cho “những người dũng cảm”, câu nói vang lên trong truyện ngắn “Chim báo bão” của Đại văn hào Mac xim Gooki.
Nếu như vòng bảng, chúng ta thấy may mắn có phần nhiều với chúng ta thì các trận đấu tứ kết, bán kết, chúng ta giành thắng lợi, điều Không có gì là không thể đã lại được chứng minh nhưng ở một tư thế khác. Những thắng lợi của chúng ta lần này có cả tinh thần, có cả thực lực về trình độ, về tổ chức. Các trận đấu đều trên 120 phút nhưng chúng ta đều vượt qua. Chúng ta đều ghi bàn mà không chỉ một. Trận tứ kết ta hòa 3-3, trận bán kết ta hòa 2-2. Có trận ta dẫn trước, có trận ta phải rượt đuổi… nhưng quan trọng là ta đều ghi bàn. Không có năng lực, không có bản lĩnh… ta không thể làm được như vậy trong trận đấu để cuối cùng ta đều giành thắng lợi trong đá phạt luân lưu. Trận chung kết ta cũng ghi bàn và chỉ để thua ở phút thứ 119 bằng một quả phạt góc. Nên biết Uzbekistan đều chọc thủng lưới những ứng cử viên hàng đầu cho chức vô địch lần này như đương kim vô địch Nhật Bản, Á quân Hàn Quốc đến 4 bàn, thì chiến tích của U23 Việt Nam oanh liệt đến như thế nào. Trước giải đấu ai cũng bảo người Việt chúng ta yếu: nhỏ con, sức bền kém, tâm lý yếu, tinh thần vượt khó không cao. Sau giải đấu, chúng ta đều khẳng định: chúng ta nhỏ con nhưng không yếu; chúng ta dễ xúc động nhưng tinh thần không dễ bị khuất phục; chúng ta giỏi kỹ thuật cá nhân và cũng biết đoàn kết tổ chức thi đấu chặt chẽ… Tôi đã nghe bình luận viên Đài Truyền hình Hà Nội nói rằng Huấn luyện viên Park Hang Seo đã làm được cái điều ai cũng bảo không thể thì giờ đã là Không có gì là không thể. Trong thể thao để được cái có thể ấy vô cùng khó bởi sức con người có hạn. Nhiều thành tích thể thao phải trải qua hàng chục năm mới bị xô đổ.
Mở rộng ra ngoài lĩnh vực thể thao, người Việt chúng ta cũng đã làm nên nhiều kỳ tích để khẳng định Không có gì là không thể. Trong chống giặc ngoại xâm chúng ta đã từng thắng những kẻ thù mạnh hơn chúng ta gấp nhiều lần như Nguyên Mông, Minh, Thanh, Pháp, Mỹ… Trong kinh tế, chúng ta từ nhập khẩu lương thực đến nay thường xuyên xuất khẩu hàng triệu tấn gạo mỗi năm. Trong khoa học, công nghệ ta cũng đã có nhiều nhà toán học, vật lý lỗi lạc, có nhiều tài năng tin học có mặt trong các SEO của Thung lũng Silicol, có nhiều phần mềm ứng dụng mang tính toàn cầu như trò chơi Flibir, mua sắm gia đình…
Nhưng nhìn chung lại, người Việt chúng ta vẫn chưa thật mạnh mẽ và chưa nhiều người tin vào triết lý Không có gì là không thể. Số đông người Việt vẫn có thói quen đổ lỗi: con ngã tại đất, con đánh nhau với bạn thì đổi tại bạn hư, trong nhiều công việc không thành công thì cho là tại khách quan. Chúng ta đã quen câu nói: “Mất mùa tại thiên tai, được mùa do lãnh đạo”. Một thói quen dẫn đến thiếu ý chí quyết tâm, thiếu kiên trì tìm tòi, phân tích để tìm ra yếu điểm để khắc phục vươn lên. Một thói quen làm giảm đi sức mạnh không chỉ của mỗi cá nhân mà còn làm giảm đi sức mạnh tập thể. Tất cả, nếu không thay đổi quyết liệt hơn triết lý Không có gì là không thể thì chúng ta sẽ không mạnh mẽ phát triển được.
Người Việt chúng ta vốn lạc quan. Trong bài ca dao “Mười quả trứng” với câu cuối cùng: “Đừng than phận khó ai ơi/ Còn da lông mọc còn chồi nảy cây” khi mười quả trứng đã không có kết quả gì. Tinh thần lạc quan là đáng quý, nhưng phải là sự lạc quan có cơ sở khoa học. Trong cuộc sống hàng ngày, số đông người Việt thường tự ty, mặc cảm. Những mong muốn đổi mới, tìm tòi phát triển để Việt Nam vươn lên luôn gặp phải không ít người thiếu niềm tin như thế. Hôm nay sau giải đấu của U23 châu Á, qua thành tích của các chàng trai U23 Việt Nam, chúng ta có quyền khẳng định Không có gì là không thể trong tất cả mọi lĩnh vực của đời sống! Và Trường Đại học Tây Bắc của chúng ta cũng sẽ tin rằng những khó khăn về tuyển sinh, về tự chủ, về các lĩnh vực đào tạo, nghiên cứu khoa học… sẽ được giải quyết một khi chúng ta tự tin, quyết tâm, có tình yêu mái trường. Bởi vì chúng ta đã thêm niềm tin được chứng minh qua đội tuyển U23 yêu dấu của chúng ta: Không có gì là không thể! Hãy luôn giữ niềm tin, vững bước tiến lên!